Tranh Cãi Về Quỹ Đầu Tư Chủ Quyền Của Mỹ: Giải Pháp Cho Một Vấn Đề Chưa Tồn Tại?

Tầm Nhìn Táo Bạo Hay Tham Vọng Sai Lầm?

Ngày 3/2, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp chỉ đạo Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Bộ trưởng Thương mại được đề cử Howard Lutnick xây dựng kế hoạch thành lập Quỹ đầu tư chủ quyền (Sovereign Wealth Fund – SWF) của Mỹ trong vòng 90 ngày.

Đề xuất này mang tính tham vọng, nhưng liệu có khả thi? Liệu nó có đủ điều kiện để được coi là một quỹ đầu tư chủ quyền thực thụ? Trên toàn cầu, các SWF hoạt động dựa trên những nguyên tắc rõ ràng, bao gồm nguồn tài trợ cụ thể và mục tiêu chiến lược dài hạn. Tuy nhiên, đề xuất của Mỹ dường như thiếu những yếu tố này, khiến tính khả thi của nó trở thành một dấu hỏi lớn.

Quỹ Đầu Tư Chủ Quyền Là Gì?

Các chính phủ thường thành lập SWF để quản lý lượng tài sản dư thừa từ các nguồn thu lớn. Ví dụ:

Na Uy và các nước Vùng Vịnh: SWF được tài trợ bởi doanh thu từ xuất khẩu dầu và khí đốt.
Singapore: Quỹ Đầu tư Chính phủ (GIC) quản lý dự trữ ngoại hối, thực hiện các khoản đầu tư dài hạn giúp Singapore trở thành trung tâm tài chính toàn cầu.
Trung Quốc: Tập đoàn Đầu tư Trung Quốc (CIC) được thành lập từ dự trữ ngoại hối thặng dư.

Những quỹ này có nhiệm vụ bảo toàn tài sản quốc gia, ổn định kinh tế và tài trợ cho các nghĩa vụ tài chính trong tương lai.

Ngược lại, Mỹ không có các nguồn tài trợ truyền thống này. Nền kinh tế Mỹ hoạt động với mức thâm hụt ngân sách 7% GDP và nợ công gần 100% GDP. Mỹ cũng không có dự trữ ngoại hối lớn như Trung Quốc. Vì vậy, nếu không có nguồn tài trợ vững chắc, kế hoạch SWF của Mỹ không phù hợp với mô hình quỹ đầu tư chủ quyền truyền thống.

Thay vào đó, Mỹ có thể tạo một quỹ đầu tư chiến lược dựa trên chuyển đổi tài sản hoặc phát hành nợ để thực hiện các thương vụ đầu tư theo định hướng chính sách. Cách tiếp cận này khác biệt so với các SWF hàng đầu thế giới theo định nghĩa của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Diễn đàn SWF Quốc tế (IFSWF).

Nguồn Tài Trợ Cho SWF Mỹ: Các Phương Án Được Đề Xuất

Một số đề xuất tài trợ cho quỹ SWF của Mỹ bao gồm:

🔹 Bán tài sản liên bang:

Mỹ hiện sở hữu 260 triệu ounce vàng, trị giá khoảng 750 tỷ USD.
Một số tài sản liên bang khác như đất công, cũng có thể được bán để huy động vốn.

🔹 Bán tài sản bị tịch thu:

Chính phủ Mỹ hiện đang giữ 200.000 Bitcoin bị tịch thu từ các vụ án.

🔹 Phát hành trái phiếu:

Một phương án gây tranh cãi là vay nợ để đầu tư, giống như một quỹ phòng hộ (hedge fund).
Điều này mâu thuẫn với bản chất của “tài sản chủ quyền”, vì SWF truyền thống hoạt động trên cơ sở tài sản dư thừa chứ không dựa vào nợ vay để đầu cơ.

Cách tiếp cận này khiến SWF của Mỹ giống một quỹ đầu tư tài chính ngắn hạn hơn là một quỹ bảo toàn tài sản quốc gia.

Thách Thức Về Quản Trị Và Minh Bạch

Ngoài vấn đề tài trợ, cơ chế quản trị của SWF Mỹ cũng đặt ra nhiều câu hỏi quan trọng:

Quốc hội có cần phê duyệt quỹ này không?

Nếu có, liệu SWF Mỹ có hoạt động giống như Dự trữ Dầu mỏ Chiến lược (Strategic Petroleum Reserve)?
Khung pháp lý nào đảm bảo quỹ hoạt động độc lập và không bị chi phối bởi lợi ích chính trị?

Mục tiêu chính của quỹ là gì?

Hỗ trợ các ngành công nghệ mới?
Giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược?

Nếu SWF Mỹ bị chi phối bởi lợi ích chính trị ngắn hạn, niềm tin của nhà đầu tư sẽ bị xói mòn, làm suy yếu tính bền vững lâu dài của quỹ.

Bài Học Từ Các Quỹ SWF Hàng Đầu Thế Giới

Santiago Principles:

Các SWF hàng đầu tuân theo 24 nguyên tắc quản trị minh bạch và hiệu quả, giúp tránh sự can thiệp chính trị và đảm bảo hoạt động đầu tư dài hạn.

Ví dụ về quản trị thành công:

Na Uy: SWF hoạt động độc lập, tập trung vào bảo toàn giá trị tài sản quốc gia.
Singapore: Định hướng đầu tư chiến lược dài hạn, không bị ảnh hưởng bởi các quyết định chính trị ngắn hạn.

Nếu Mỹ muốn xây dựng một SWF thực sự bền vững, chính quyền cần thiết lập một khung pháp lý rõ ràng, đảm bảo minh bạch và tránh bị biến thành công cụ tài chính cho các chính trị gia.

Mỹ Nên Đi Theo Mô Hình Nào?

Hiện tại, kế hoạch SWF của Mỹ giống “Quỹ Đầu Tư Quốc Gia” (National Wealth Fund – NWF) của Anh hơn là một SWF truyền thống.

🔹 SWF truyền thống: Bảo toàn tài sản quốc gia cho thế hệ tương lai.
🔹 NWF: Tập trung vào đầu tư chiến lược, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Nếu Mỹ đi theo hướng NWF, cần minh bạch hóa vai trò và cơ chế quản lý để tránh sự nhầm lẫn về kỳ vọng.

Tương Lai Của Quỹ SWF Mỹ

Dù là một ý tưởng gây chú ý, nhưng kế hoạch của Mỹ vẫn chưa có định hướng rõ ràng.

Những câu hỏi cần làm rõ:

Vấn đề thực sự cần giải quyết là gì?
Tại sao không giải quyết thông qua ngân sách liên bang thay vì tạo một quỹ mới?
Mục tiêu đầu tư là gì? Tăng trưởng kinh tế, an ninh quốc gia hay đầu tư tài chính?

Những điều kiện cần có:

Khung pháp lý rõ ràng.
Cơ chế giám sát minh bạch.
Không bị chính trị chi phối.

Nếu chính quyền Mỹ muốn SWF trở thành một phần quan trọng trong nền kinh tế, họ cần học hỏi từ các quỹ đầu tư thành công như Quỹ Dự trữ Alaska và tuân theo các nguyên tắc quản trị chuẩn mực quốc tế.

Nếu không, kế hoạch này có thể chỉ là một động thái mang tính chính trị hơn là một giải pháp kinh tế bền vững.